SYNAGOGE STUIT OP VERLOREN GEWAANDE ARCHIEFSTUKKEN - zo luidden deze zomer verschillende krantenkoppen in de lokale pers. Dat er stukken waren, dat was bekend. Wat er in stond, begint nu langzaam aan tot ons door te dringen - een schat aan informatie over het wel en wee van een joodse gemeenschap van de afgelopen honderd jaar. Dat in kaart te brengen, gaat nog een hele tijd kosten. Maar om dit bijzondere moment met elkaar te delen, is iedere geïnteresseerde uitgenodigd om een kijkje te nemen in die honderdjarige geschiedenis en deze mijlpaal met ons mee te vieren met een concert, een jubileummagazine, een symposium, een reünie en een expositie die op 27 november geopend is en tot eind december loopt.

Het verhaal van joods Bussum begint op 16 oktober 1911, dan vindt er in (kosjer!) Pension Vellemans aan de Veerstraat in Bussum de oprichtingsvergadering plaats van de “Vereeniging ter behartiging der Joodsche belangen te Bussum”, het begin van de huidige joodse gemeente. Eerder dat jaar is al toestemming gegeven voor het geven van joodse les in het van dorp naar forensenstad transformerende Bussum en hoeven de joodse kindertjes niet langer naar de sjoel in de Naarder vesting te lopen. In 1917 wordt Bussum een officiële joodse gemeente die in de jaren 1930 geweldig tot bloei komt en een rijk en divers religieus, sociaal en cultureel leven kent.

De Tweede Wereldoorlog slaat grote gaten in het gemeenteleven, zowel op het persoonlijke als op het gemeentelijke vlak, maar kent ook georganiseerd joods verzet – als één van de weinig plekken in Nederland. Ondanks dat vele Bussumse joden de vervolgingen in de Tweede Wereldoorlog niet overleven, zetten de overgebleven joodse Bussumers na de oorlog zich in voor een opmerkelijke wederopbouw. Bussum blijft een bloeiende joodse gemeente, met een prachtige sjoel, een eigen voorganger, een mooie uit 1830 daterende begraafplaats (inmiddels Rijksmonument), wekelijkse sjoeldiensten, culturele evenementen en nog steeds, net zoals 100 jaar geleden, een klasje voor de joodse lessen. Iets waar een kleine gemeente als Bussum met recht trots op mag zijn en een prachtige aanleiding om nu, in 2011, dit kleine wonder van Bussum samen te vieren.

Hoezeer het verzamelen van de informatie een 'work in progress' is, bleek wel toen afgelopen Jom Kippoer in de kast onder de lessenaar in de synagoge de ontbrekende bestuursnotulen 1919-1922 per toeval werden gevonden. De ontsluiting van de archiefstukken zal dan ook nog geruime tijd in beslag nemen. Naast deze schat van informatie is er ook enorm veel materiaal over joods Bussum binnengekomen via particulieren: foto's, brieven, oude krantenartikelen, filmpjes en een minstens zo belangrijk deel: de verhalen en herinneringen over de de geschiedenis van joods Bussum. En daartoe dient ook het toegankelijk maken van een deel van het archief op deze website. We stellen uw inbreng (reacties, aanvullingen of correcties) dan ook zeer op prijs, waarmee deze website tot een collectief en levend geheel gemaakt kan worden - niet alleen een monument voor het verleden, maar ook het geheugen waarop heden en toekomst gebaseerd zijn.

Overigens kunt u voor de betekenis van de Hebreeuwse en Jiddisje woorden terecht op de website www.sofeer.nl.